Lạm phát là gì? Nguyên nhân và ảnh hưởng kinh tế cá nhân

Lạm phát là một hiện tượng kinh tế phổ biến, làm giảm giá trị của đồng tiền và gây ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực trong xã hội. Khi lạm phát xảy ra, giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng lên, khiến người tiêu dùng phải chi tiêu nhiều hơn cho các sản phẩm thiết yếu.  

Trong bài viết sau, Home Credit giúp bạn hiểu rõ hơn về lạm phát là gì, nguyên nhân, hậu quả cũng như ảnh hưởng của lạm phát và biện pháp để bạn đối phó hiệu quả trong năm 2025. Cùng tham khảo nhé! 

Bài viết liên quan: 

• GDP là gì? Cách tính, ý nghĩa và ảnh hưởng đến nền kinh tế
• Ngoại hối là gì? Khác gì với ngoại tệ? Lưu ý gì khi đầu tư? 
• Tỷ giá hối đoái là gì? Cách tính và tác động đến cá nhân 2025 

Lạm phát khiến giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng lên

1. Lạm phát là gì? 

Lạm phát có thể hiểu là sự gia tăng liên tục của mức giá chung đối với hàng hóa và dịch vụ theo thời gian, dẫn đến sự suy giảm giá trị của đồng tiền. Khi giá cả tăng, một đơn vị tiền tệ sẽ mua được ít hàng hóa và dịch vụ hơn so với trước đây, phản ánh sự suy giảm sức mua của đồng tiền. 

Ví dụ về lạm phát: Vào năm 2021 tại Việt Nam, anh A chỉ cần chi 40.000 VND để mua một tô phở. Nhưng đầu năm 2025, số tiền anh phải chi cho cùng tô phở đó đã tăng lên 55.000 VND.  

Như vậy, người tiêu dùng phải chi trả số tiền cao hơn để mua cùng một loại sản phẩm. Khi giá của nhiều mặt hàng cùng tăng, lạm phát sẽ có xu hướng tăng theo. 

Giá của nhiều mặt hàng cùng tăng sẽ dẫn đến tình trạng lạm phát

2. Những nguyên nhân chính dẫn tới lạm phát 

Sau khi hiểu lạm phát là gì, ta cũng nên đi sâu hơn về nguyên nhân dẫn đến hiện tượng này như nhu cầu, chi phí sản xuất, cấu trúc ngành nghề và tiền tệ. Cụ thể, dưới đây là các nguyên nhân chính: 

• Cầu kéo: Nhu cầu của người dùng tăng đột biến, khiến giá cả hàng hóa và dịch vụ tăng lên 
• Chi phí đẩy: Xuất phát từ việc tăng chi phí đầu vào của quá trình sản xuất như nguyên liệu, máy móc, tiền lương. Khi chi phí đầu vào tăng, doanh nghiệp buộc phải tăng giá thành phẩm để duy trì lợi nhuận; từ đó, dẫn đến lạm phát 
• Lạm phát cấu trúc: Phát sinh khi một số ngành hoạt động hiệu quả, tăng lương cho người lao động, khiến các ngành khác phải tăng lương theo dù hiệu quả không cao. Vì thế, doanh nghiệp phải tăng giá sản phẩm để bù đắp chi phí 
• Lạm phát tiền tệ: Xảy ra nếu ngân hàng trung ương in quá nhiều tiền, dẫn đến lượng tiền trong nền kinh tế tăng quá mức so với tổng sản lượng hàng hóa. Khi có quá nhiều tiền, người tiêu dùng có xu hướng chi tiêu nhiều hơn, dẫn đến tăng giá sản phẩm. 

Nhu cầu của người dùng tăng cao là một trong những nguyên nhân dẫn đến lạm phát

3. Các mức độ lạm phát phổ biến hiện nay 

Lạm phát có thể xảy ra ở nhiều mức độ khác nhau, ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế và đời sống của người dân. Dưới đây là các mức độ lạm phát phổ biến hiện nay: 

• Lạm phát tự nhiên: Lạm phát ở mức độ nhẹ, thường dưới 3% mỗi năm. Đây là mức lạm phát bình thường, giúp duy trì sự ổn định giá cả, khuyến khích chi tiêu, đầu tư và hỗ trợ tăng trưởng kinh tế. Loại lạm phát này thường xảy ra trong các nền kinh tế phát triển và không gây ra ảnh hưởng tiêu cực 
• Lạm phát trung bình: Lạm phát 3 - 10% mỗi năm. Đây là mức lạm phát thường xuyên xuất hiện trong các nền kinh tế đang phát triển hoặc tăng nhu cầu tiêu dùng. Mức lạm phát này có thể không gây quá nhiều rủi ro, nhưng nếu kéo dài sẽ tạo áp lực lên chi phí sinh hoạt và làm giảm giá trị đồng tiền 
• Lạm phát cao: Lạm phát trên 10% mỗi năm. Đây là mức lạm phát không bình thường và có thể gây rủi ro lớn cho nền kinh tế. Khi lạm phát cao, giá cả hàng hóa sẽ tăng mạnh, làm giảm sức mua của người dân; từ đó, ảnh hưởng đến các quyết định tiêu dùng và đầu tư 
• Siêu lạm phát: Lạm phát cực kỳ cao, thường vượt quá 50% mỗi tháng. Đây là mức lạm phát nghiêm trọng và đẩy nền kinh tế vào khủng hoảng. Siêu lạm phát thường xảy ra khi có sự mất kiểm soát về chính sách tiền tệ như ngân hàng trung ương in quá nhiều tiền, chính trị bất ổn. 

Lạm phát nhẹ ở mức dưới 3% sẽ khuyến khích chi tiêu của người dân

4. Cách đo lường lạm phát hiệu quả, đơn giản 

Các cơ quan thống kê thường sử dụng một số chỉ số giá để đo lường lạm phát đơn giản và hiệu quả hơn. Dưới đây là các chỉ số phổ biến: 

• Chỉ số giá tiêu dùng (CPI): Phản ánh sự biến động của giá các mặt hàng tiêu dùng theo thời gian. CPI được tính dựa trên một giỏ hàng hóa đại diện cho tất cả các sản phẩm tiêu dùng. Tỷ lệ lạm phát trong kỳ hiện tại được tính theo công thức: Tỷ lệ lạm phát = (Giá trị CPI cuối kỳ / Giá trị CPI ban đầu) x 100 
• Chỉ số giá sản xuất (PPI): Đo lường sự thay đổi giá bán của hàng hóa ngay khi vừa được sản xuất. PPI phản ánh biến động giá của sản phẩm trong một khoảng thời gian so với kỳ trước đó 
• Chỉ số giá chi phí sinh hoạt (COLI): Là chỉ số đo lường mức chi phí cần thiết để duy trì một mức sống nhất định trong một khoảng thời gian. COLI phản ánh thay đổi trong chi phí sinh hoạt, giúp so sánh khả năng mua sắm của người tiêu dùng giữa kỳ này so với kỳ trước đó. 

Cách đo lường lạm phát hiệu quả là tính theo công thức chỉ số CPI

5. Lạm phát ảnh hưởng như thế nào đến người tiêu dùng và các nhà sản xuất? 

Lạm phát có thể tác động đáng kể đến cả người tiêu dùng và nhà sản xuất trong nền kinh tế. Tình trạng lạm phát cao kéo dài sẽ gây ra ảnh hưởng tiêu cực về nhiều mặt như: 

• Sức mua: Lạm phát làm giảm sức mua của người tiêu dùng vì giá hàng hóa và dịch vụ tăng lên. Khi thu nhập không tăng tương xứng, họ sẽ phải cắt giảm chi tiêu cho những mặt hàng không thiết yếu 
• Tiết kiệm: Giá trị thực tế của tiền tiết kiệm giảm do lạm phát, nghĩa là số tiền bạn có trong tài khoản tiết kiệm không đủ để mua những thứ bạn có thể mua trước đây. Vì thế, lạm phát ảnh hưởng đến kế hoạch tài chính cá nhân và lâu dài 
• Đầu tư: Tình trạng lạm phát kéo theo lãi suất thay đổi, tạo ra sự không chắc chắn trong nền kinh tế, làm các nhà đầu tư lo ngại về khả năng sinh lời. Về lâu dài, họ sẽ giảm đầu tư hoặc có thể chuyển sang các tài sản an toàn hơn 
• Giảm lợi nhuận: Khi lạm phát tăng, chi phí cho nguyên liệu, năng lượng và lao động của công ty cũng tăng theo, khiến lợi nhuận của họ bị giảm sút 
• Doanh thu giảm: Để duy trì lợi nhuận, các công ty thường tăng giá sản phẩm. Tuy nhiên, nếu giá tăng quá cao, người tiêu dùng có thể giảm mua hàng, khiến doanh thu khó tăng trưởng 
• Nợ công: Khi lạm phát làm tăng lãi suất, chi phí vay mượn của chính phủ cũng cao hơn, dẫn đến nợ công tăng lên đáng kể. 

Lạm phát có thể làm giảm sức mua của người tiêu dùng cho các mặt hàng không thiết yếu

6. Tỷ lệ lạm phát Việt Nam 2025 

Trong 9 tháng đầu năm 2024, CPI của Việt Nam đã tăng 3,88% so với cùng kỳ năm trước, chủ yếu do tăng giá các mặt hàng thiết yếu. Ngoài ra, nhóm hàng ăn, dịch vụ ăn uống, giá gạo và thịt lợn tăng mạnh do nhu cầu cao trong dịp Lễ, Tết và thiên tai. 

Bên cạnh đó, các nhóm nhà ở, điện nước, chất đốt, vật liệu xây dựng ở nước ta cũng có sự điều chỉnh giá. Đồng thời, học phí tại một số địa phương tăng theo Nghị quyết của Hội đồng nhân dân. Theo thông tư 22/2023/TT-BYT của Bộ Y tế, giá dịch vụ y tế của Việt Nam đã được điều chỉnh và phí bảo hiểm y tế cũng tăng theo mức lương cơ sở. 

>>> Xem thêm: 

• Bảng giá điện sinh hoạt mới nhất 2025 (cập nhật từ ngày 10/05)
• 1 khối nước bao nhiêu tiền? Cách tính tiền nước sinh hoạt chuẩn xác 2025

Giá gạo ở Việt Nam đã tăng mạnh trong 9 tháng đầu năm 2024

7. Cách người tiêu dùng ứng phó với tình hình lạm phát hiện nay 

Trong bối cảnh lạm phát gia tăng, áp dụng các biện pháp kiểm soát kịp thời là rất quan trọng để giảm thiểu tác động tiêu cực đến nền kinh tế. Người tiêu dùng có thể áp dụng một số giải pháp sau để kiểm soát lạm phát hiệu quả: 

• Tiết kiệm chi tiêu: Bạn nên ưu tiên mua sắm các mặt hàng thiết yếu và hạn chế tiêu dùng xa xỉ 
• Ưu tiên sản phẩm có giá hợp lý: Vào thời điểm lạm phát, bạn có thể lựa chọn những sản phẩm có giá thành hợp lý hơn mà vẫn đảm bảo chất lượng tốt 
• Đầu tư thông minh: Một trong những cách hiệu quả để kiểm soát lạm phát là bạn nên chuyển một phần thu nhập vào các kênh đầu tư có khả năng sinh lời cao như cổ phiếu, chứng khoán, trái phiếu hoặc vàng. 

>>> Xem thêm: Đầu tư vàng là gì? Những điều cần biết để đầu tư sinh lời 

Ưu tiên mua các mặt hàng thiết yếu là một trong những cách kiểm soát lạm phát hiệu quả

8. Những câu hỏi thường gặp về hiện tượng lạm phát 

8.1. Lạm phát có lợi hay hại? 

Lạm phát nhẹ có thể thúc đẩy tiêu dùng, đầu tư, giúp nền kinh tế phát triển. Tuy nhiên, lạm phát ở mức quá cao sẽ làm giảm sức mua của người tiêu dùng, tăng chi phí sản xuất và gây ra bất ổn trong nền kinh tế. 

8.2 Làm thế nào để bảo vệ tài sản khỏi lạm phát? 

Để bảo vệ tài sản khỏi ảnh hưởng của lạm phát, bạn có thể đầu tư vào các tài sản có giá trị lâu dài như vàng, bất động sản hoặc chứng khoán. Các kênh này có thể giữ giá trị đồng tiền hoặc mang lại lợi nhuận khi lạm phát tăng cao. 

Lạm phát có thể mang lại nhiều lợi ích như thúc đẩy tiêu dùng và đầu tư, nhưng nếu quá cao, chúng sẽ gây tác động tiêu cực lớn đến nền kinh tế.  

8.3 Lạm phát khác gì giảm phát? 

Lạm phát và giảm phát đều ảnh hưởng đến ổn định kinh tế và cần được kiểm soát bởi chính sách tài khóa và tiền tệ. Tuy nhiên, điểm khác biệt lớn giữa hai hiện tượng này được thể hiện rõ trong bảng sau: 

8.5 Lạm phát phi mã là gì?

Lạm phát phi mã (Galloping Inflation) là mức lạm phát tăng rất cao nhưng chưa đạt tới mức siêu lạm phát. Thông thường, lạm phát phi mã có tỷ lệ từ 10% đến dưới 50% mỗi tháng, gây mất ổn định kinh tế nghiêm trọng nhưng vẫn trong giới hạn kiểm soát nếu có chính sách can thiệp kịp thời. Lạm phát phi mã có thể dẫn đến:

• Tăng mạnh chi phí sinh hoạt
• Giảm giá trị thực của tiền lương
• Làm giảm đầu tư và niềm tin vào nền kinh tế. 

Nếu không được kiểm soát, lạm phát phi mã có thể nhanh chóng chuyển thành siêu lạm phát.

Trong bài viết này, Home Credit đã phân tích chi tiết lạm phát là gì và các biện pháp để kiểm soát hiệu quả, hy vọng giúp bạn hiểu rõ hơn về tình trạng lạm phát. Nếu bạn muốn khám phá thêm cách quản lý tài chính hiệu quả, hãy truy cập trang Cẩm nang Tài chính số Toàn diện của Home Credit nhé!

----

Blog Home Credit - Cẩm nang Tài chính số Toàn diện 

Tài chính không chỉ là những con số mà còn là chìa khóa mở ra sự tử chủ và ổn định trong cuộc sống. Với Blog Cẩm nang Tài chính số Toàn diện, Home Credit sẽ giúp bạn: 

• Nắm vững kiến thức về tín dụng và nợ để tránh các rủi ro tài chính 
• Hiểu rõ kiến thức tài chính tổng quan và cách quản lý tài chính cá nhân hiệu quả 
• Học cách quản lý chi tiêu và kiểm soát dòng tiền, từ kiếm tiền, tiết kiệm cho đến đầu tư theo năng lực, hướng đến độc lập và tự do tài chính 
• Thực hiện thanh toán dễ dàng, an toàn, từ mua sắm đến các hóa đơn thiết yếu  

Chủ động hiểu về tài chính cũng chính là cách để bạn vững tâm trước mọi quyết định lớn nhỏ. Truy cập trang Cẩm nang Tài chính số Toàn diện của Home Credit ngay hôm nay!