Ngân sách cá nhân là gì? Cách lập ngân sách hiệu quả

Ngân sách cá nhân không chỉ là bảng liệt kê thu chi, mà là công cụ chiến lược giúp bạn kiểm soát tài chính, đưa ra quyết định thông minh và từng bước tiến gần hơn đến mục tiêu tiền bạc của mình. Khi lập ngân sách một cách chi tiết và hiệu quả, bạn sẽ chủ động hơn trong việc quản lý chi tiêu, tăng khả năng tiết kiệm và đầu tư cho tương lai. 

Trong bài viết này, Home Credit sẽ cùng bạn khám phá những phương pháp đơn giản, dễ áp dụng nhưng mang lại hiệu quả lâu dài trong việc ổn định và phát triển tài chính cá nhân.

Bài viết liên quan:

• 7 cách quản lý chi tiêu cá nhân đơn giản, hiệu quả 2024
• Hướng dẫn 6 bước lập kế hoạch tài chính cá nhân hiệu quả
• Quy Tắc 50/20/30 Trong Quản Lý Tài Chính Cá Nhân

Lập ngân sách giúp bạn nhanh chóng đạt được các mục tiêu tài chính ngắn hạn và dài hạn

1. Ngân sách cá nhân là gì?

Đây là kế hoạch tài chính giúp bạn quản lý thu nhập và chi tiêu một cách hợp lý. Hiểu đơn giản, đây là cách bạn lên kế hoạch để sử dụng tiền, bao gồm việc chi tiêu và tiết kiệm, nhằm kiểm soát dòng tiền hiệu quả. Mục đích chính của việc này là dự đoán, ước tính các khoản thu và chi trong một khoảng thời gian nhất định.

Lập ngân sách giúp bạn theo dõi thu nhập, chi tiêu và tiết kiệm hiệu quả

Ví dụ: Bạn có thu nhập 15 triệu đồng mỗi tháng. Các khoản chi tiêu chính của bạn được phân bổ như sau:

• Tiền thuê nhà: 5 triệu đồng
• Ăn uống: 3 triệu đồng
• Chi phí đi lại: 1 triệu đồng
• Mua sắm giải trí: 2 triệu đồng

Phần còn lại là 4 triệu đồng được bạn đưa vào tiết kiệm, nhằm hướng tới các mục tiêu dài hạn như mua nhà hoặc đi du lịch.

2. Tại sao bạn cần lập ngân sách cá nhân?

Điều này mang lại nhiều lợi ích thiết thực, đặc biệt nếu bạn đang có những mục tiêu tài chính cụ thể. Dưới đây là những lý do bạn nên bắt đầu ngay hôm nay:

• Kiểm soát chi tiêu hiệu quả: Theo dõi thu nhập và các khoản chi giúp bạn biết rõ tiền đi đâu, từ đó hạn chế những khoản không cần thiết và tránh tiêu vượt khả năng
• Đảm bảo cân bằng tài chính: Giúp bạn luôn có đủ tiền trang trải chi phí sinh hoạt hàng ngày mà không rơi vào tình trạng thiếu hụt hay nợ nần
• Tăng khả năng tiết kiệm: Dễ dàng dành dụm cho những mục tiêu lớn như mua nhà, mua xe, du lịch hay những mong muốn nhỏ như mua sắm cá nhân
• Hỗ trợ trả nợ nhanh hơn: Việc phân bổ ngân sách hợp lý giúp bạn có kế hoạch trả nợ rõ ràng, giảm áp lực tài chính
• Xây dựng cuộc sống ổn định và như ý: Lập ngân sách là nền tảng giúp bạn chủ động trong tài chính, từ đó tạo động lực để hoàn thành các kế hoạch dài hạn như học tập, khởi nghiệp hoặc nghỉ hưu an nhàn.

Thói quen chi tiêu hợp lý giúp bạn có cuộc sống tốt hơn

3. Các phương pháp lập ngân sách phổ biến

Có ba nguyên tắc lập ngân sách cá nhân phổ biến. Trong đó, mỗi phương pháp đều hỗ trợ bạn tiếp cận nguồn tiền hiệu quả để kiểm soát chi tiêu và tối ưu hóa tài chính cá nhân:

3.1. Quy tắc 50/30/20

Quy tắc 50/30/20 là một phương pháp đơn giản giúp bạn quản lý ngân sách một cách khoa học. Bằng cách phân chia thu nhập sao cho hợp lý, bạn có thể vận dụng như sau:

• 50% cho nhu cầu thiết yếu: Chi tiêu cho các khoản bắt buộc như tiền nhà, thực phẩm, điện nước, đi lại và bảo hiểm
• 30% cho sở thích cá nhân: Dành cho các khoản không bắt buộc nhưng giúp bạn thư giãn như giải trí, mua sắm và du lịch
• 20% cho tiết kiệm và đầu tư: Tiền này dùng cho quỹ khẩn cấp, quỹ hưu trí hoặc các khoản đầu tư lâu dài.

>> Xem thêm: Quy Tắc 50/20/30 Trong Quản Lý Tài Chính Cá Nhân

Quy tắc 50/30/20 giúp bạn quản lý ngân sách khoa học

3.2. Phương pháp lập ngân sách dựa trên số 0

Bằng cách phân bổ toàn bộ thu nhập cho các khoản chi tiêu và tiết kiệm mỗi tháng, bạn có thể kiểm soát ngân sách chi tiêu hiệu quả hơn nhờ phương pháp này.

Bạn có thể thực hiện phương pháp này theo các bước như hướng dẫn sau đây:

• Xác định thu nhập: Liệt kê tất cả nguồn thu nhập của bạn như lương, thưởng, thu nhập phụ
• Liệt kê chi tiêu: Ghi ra các chi phí cố định (như thuê nhà, hóa đơn, bảo hiểm) và chi phí thay đổi (như ăn uống, mua sắm, giải trí)
• Phân bổ thu nhập: Chia thu nhập vào từng khoản chi tiêu và tiết kiệm sao cho tổng chi tiêu không vượt quá thu nhập (Bạn có thể tham khảo quy tắc 50/30/20)
• Theo dõi chi tiêu: Đánh giá chi tiêu thực tế so với ngân sách dự kiến. Bạn có thể sử dụng các ứng dụng, bảng tính online để theo dõi các khoản chi tiêu này
• Điều chỉnh ngân sách: Thường xuyên kiểm tra và điều chỉnh ngân sách khi cần thiết để đảm bảo phù hợp với thu nhập và chi tiêu thực tế.

Phương pháp lập ngân sách dựa trên số 0 đơn giản, bởi đa phần ai cũng có thể thực hiện

3.3. Hệ thống phong bì

Phương pháp lập ngân sách bằng phong bì là một cách quản lý tài chính cá nhân đơn giản nhưng hiệu quả. Bạn sẽ chia tiền mặt vào các phong bì khác nhau, mỗi phong bì đại diện cho một khoản chi tiêu cụ thể trong tháng, cụ thể:

• Bước 1: Xác định các khoản chi tiêu và số tiền dành cho mỗi khoản. Ví dụ: Tiền nhà, tiền ăn, tiền xăng xe,...
• Bước 2: Dán nhãn cho từng phong bì theo tên khoản chi
• Bước 3: Chia tiền mặt vào các phong bì theo ngân sách đã lập
• Bước 4: Khi cần chi tiêu, bạn chỉ được lấy tiền từ phong bì tương ứng
• Bước 5: Theo dõi số tiền còn lại trong từng phong bì và điều chỉnh chi tiêu nếu cần.

Quản lý tài chính bằng cách chia tiền vào các phong bì riêng biệt cho từng mục chi tiêu

4. Các bước lập ngân sách hiệu quả

Lập ngân sách cá nhân là chìa khóa giúp bạn quản lý tài chính thông minh, kiểm soát chi tiêu và tiến gần hơn đến mục tiêu tự do tài chính

• Hiểu rõ bản chất: Trước hết, bạn cần xem phương pháp này như một kế hoạch tài chính cá nhân toàn diện, không chỉ giúp cân đối thu - chi mà còn hỗ trợ bạn kiểm soát dòng tiền, tiết kiệm đều đặn và tránh rơi vào nợ nần
• Theo dõi chi tiêu hiện tại: Khi lập ngân sách bạn cần ghi lại mọi khoản chi tiêu trong ít nhất một tháng, bao gồm cả các khoản nhỏ nhất. Bạn có thể sử dụng sổ tay, bảng tính Excel hoặc các ứng dụng quản lý tài chính để dễ dàng tổng hợp thông tin
• Xác định thu nhập và chi phí cố định: Liệt kê tất cả nguồn thu nhập (lương chính, thu nhập phụ) và các khoản chi cố định hằng tháng như tiền thuê nhà, điện nước, học phí, nợ vay,… Điều này giúp bạn biết chính xác dòng tiền ra - vào mỗi tháng
• Phân loại và lập ngân sách chi tiêu: Chia chi tiêu thành nhóm như nhu cầu thiết yếu, giải trí, tiết kiệm và đầu tư. Bạn có thể áp dụng quy tắc 50/30/20 hoặc bất cứ quy tắc nào phù hợp
• Tạo quỹ khẩn cấp: Mỗi tháng bạn có thể dành một phần thu nhập để xây dựng quỹ khẩn cấp đủ chi tiêu trong 3-6 tháng. Quỹ này giúp bạn ứng phó với tình huống bất ngờ như mất việc hoặc chi phí khám chữa bệnh phát sinh
• Điều chỉnh theo tình hình thực tế: Đặt lịch kiểm tra ngân sách hàng tháng để đánh giá các khoản chi tiêu, điều chỉnh mục tiêu và ngân sách cho phù hợp với từng thời điểm
• Đặt mục tiêu dài hạn và tự thưởng: Xác định các mục tiêu lớn trong cuộc sống như mua nhà, du lịch, hoặc nghỉ hưu. Khi đạt được, hãy tự thưởng bằng cách tận hưởng một hoạt động yêu thích trong ngân sách để duy trì động lực.

Bạn nên điều chỉnh ngân sách theo tình hình thực tế cuộc sống của bạn

5. Công cụ hỗ trợ quản lý

Quản lý ngân sách cá nhân hiệu quả không thể thiếu sự hỗ trợ từ các công cụ hiện đại. Dưới đây là hai nhóm công cụ được người dùng sử dụng nhiều nhất hiện nay:

5.1. Các ứng dụng phổ biến

Các ứng dụng này giúp bạn theo dõi thu chi hàng ngày, lập kế hoạch chi tiêu và cung cấp báo cáo tài chính chi tiết. Loại ứng dụng này dễ dàng sử dụng, linh hoạt và có thể đồng bộ hóa trên nhiều thiết bị, giúp người dùng kiểm soát tài chính mọi lúc, mọi nơi.

Một số ứng dụng phổ biến nhất với người dùng như là Money Lover, Sổ chi tiêu ZaloPay,... Các ứng dụng này đều dễ sử dụng và giúp bạn lập ngân sách hiệu quả.

>>> Xem thêm: Top 13 app quản lý chi tiêu miễn phí, dễ dùng nhất 2025 

5.2. Sử dụng bảng tính và công cụ trực tuyến

Bảng tính và các công cụ quản lý trực tuyến như HSBC, VNDIRECT cũng được nhiều người sử dụng. Các công cụ này giúp người dùng theo dõi dòng tiền, tiết kiệm và đưa ra các phân tích tài chính chuẩn xác. Công cụ này đặc biệt hữu ích cho những ai có mục tiêu tài chính dài hạn hoặc muốn tối ưu hóa khoản đầu tư của mình.

6. Những lưu ý quan trọng khi lập ngân sách

Việc lập ngân sách không chỉ dừng lại ở việc ghi chép thu - chi, mà còn đòi hỏi sự nghiêm túc, linh hoạt và hiểu rõ thói quen tài chính của bản thân. Dưới đây là những lưu ý quan trọng giúp bạn quản lý ngân sách hiệu quả hơn và tránh những sai lầm phổ biến:

6.1. Trung thực trong ghi chép thu - chi

Ghi lại đầy đủ và chính xác tất cả các khoản thu nhập, chi tiêu, dù là nhỏ nhất, sẽ giúp bạn nhận diện rõ các khoản chi không cần thiết và điều chỉnh kịp thời. Đây là nền tảng quan trọng để quản lý tài chính cá nhân một cách minh bạch và chủ động.

Trung thực khi ghi chép thu chi giúp theo dõi chính xác dòng tiền

6.2. Điều chỉnh ngân sách phù hợp với thay đổi

Thu nhập, chi phí và nhu cầu sống luôn thay đổi theo thời gian. Vì vậy, ngân sách cá nhân không nên là bản kế hoạch cứng nhắc. Hãy thường xuyên xem lại, cập nhật và điều chỉnh ngân sách để phản ánh đúng thực trạng tài chính hiện tại.

6.3. Tránh chi tiêu quá mức và cắt giảm chi phí không cần thiết

Trước mỗi quyết định chi tiêu, hãy tự hỏi: “Khoản này có thật sự cần thiết không?”. Việc phân biệt rõ giữa chi tiêu thiết yếu (ăn uống, nhà ở) và không thiết yếu (mua sắm theo cảm hứng, giải trí quá đà) sẽ giúp bạn tránh rơi vào vòng xoáy tài chính mất kiểm soát.

Một số giải pháp giúp mà bạn có thể tham khảo như:

• Sử dụng mã giảm giá hoặc săn khuyến mãi khi mua hàng online
• Ưu tiên thanh toán bằng ví điện tử, thẻ tín dụng có hoàn tiền, ưu đãi
• So sánh giá trước khi mua sắm để tránh chi tiêu cảm tính.

Hãy luôn nhớ lý do bạn lập ngân sách: tiết kiệm mua nhà, chuẩn bị nghỉ hưu hay đơn giản là thoát khỏi cảnh “cháy túi cuối tháng”. Việc theo dõi tiến độ mục tiêu sẽ giúp bạn duy trì kỷ luật tài chính và cảm thấy việc tiết kiệm mỗi ngày đều xứng đáng.

7. Những câu hỏi thường gặp

7.1. Lập ngân sách có cần thiết nếu thu nhập của tôi không cao?

Có. Dù thu nhập thấp hay cao, việc lập ngân sách giúp bạn kiểm soát chi tiêu, tránh lãng phí và ưu tiên những khoản quan trọng. Đặc biệt với người thu nhập thấp, ngân sách càng quan trọng để đảm bảo đủ sống, không nợ nần và vẫn có thể tiết kiệm.

7.2. Tôi nên thực hiện theo tuần, tháng hay năm?

Tùy vào thói quen và nhu cầu, nhưng phổ biến và hiệu quả nhất là lập ngân sách theo tháng. Bạn có thể chia nhỏ ra theo tuần để dễ theo dõi hơn. Với các mục tiêu dài hạn như du lịch hay mua nhà, có thể kết hợp thêm ngân sách theo quý hoặc năm.

7.3. Có ứng dụng nào hỗ trợ lập không?

Có rất nhiều ứng dụng miễn phí và dễ sử dụng như Money Lover, Sổ thu chi MISA, Spendee, hoặc YNAB (You Need A Budget). Những ứng dụng này giúp bạn ghi chép thu chi nhanh chóng, phân loại chi tiêu và theo dõi tiến độ tiết kiệm một cách trực quan.

Hãy lập ngân sách cá nhân ngay hôm nay và theo dõi tiến độ của bạn đều đặn để thấy sự cải thiện trong quản lý tài chính. Nếu bạn muốn tìm thêm các mẹo hay về tài chính, đừng quên đọc Cẩm nang Tài chính số Toàn diện của Home Credit để cập nhật kiến thức hữu ích nhất bạn nhé!

---

Blog Home Credit - Cẩm nang Tài chính số Toàn diện 

Tài chính không chỉ là những con số mà còn là chìa khóa mở ra sự tử chủ và ổn định trong cuộc sống. Với Blog Cẩm nang Tài chính số Toàn diện, Home Credit sẽ giúp bạn: 

• Nắm vững kiến thức về tín dụng và nợ để tránh các rủi ro tài chính 
• Hiểu rõ kiến thức tài chính tổng quan và cách quản lý tài chính cá nhân hiệu quả 
• Học cách quản lý chi tiêu và kiểm soát dòng tiền, từ kiếm tiền, tiết kiệm cho đến đầu tư theo năng lực, hướng đến độc lập và tự do tài chính 
• Thực hiện thanh toán dễ dàng, an toàn, từ mua sắm đến các hóa đơn thiết yếu  

Chủ động hiểu về tài chính cũng chính là cách để bạn vững tâm trước mọi quyết định lớn nhỏ. Truy cập trang Cẩm nang Tài chính số Toàn diện của Home Credit ngay hôm nay!